ماه: اکتبر 2017

نوروم آکوستیک که با نام شوانوما وستیبولار نیز شناخته می‌شود، یک نوع تومور خوش خیم (غیرسرطانی) نادر است که به آرامی رشد کرده و بر اثر تکثیر بیش از حد سلول‌های شوان ایجاد می‌شود. این تومور در صورتی که بیشتر رشد کند بر روی عصب‌های مربوط به شنوایی و تعادل بدنکه رد گوش میانی هستند فشار وارد کند می‌کند. سلول‌های شوان بخشی از سلول‌های دستگاه عصبی هستند که دور تا دور رشته‌های عصبی محیطی را می‌پوشانند و از آن‌ها محافظت می‌کنند.

کلیدی ترین مسئله در پیشگیری از بروز عوارض جدی تومور عصب شنوایی، تشخیص به موقع آن است. در برخی از موارد این تومور با جراحی برداشته می‌شود. تکنیک جراحی به اندازه تومور  و میزان تاثیر گذاری آن بر شنوایی بستگی دارد. در صورتی که تومور کوچک باشد می‌توان با برداشتن تومور، شنوایی فرد را نجات داد و علائم ناشی از تومور نیز بهبود پیدا خواهند کرد. با رشد بیشتر و بیشتر تومور، برداشتن آن با جراجی نیز سخت تر و پیچیده تر می‌شود چرا که تومور ممکن است بر روی عصب‌های شنوایی، عصب‌های کنترل کننده حرکات صورت، عصب‌های حفظ کننده تعادل بدن و سایر عصب‌های مغزی تاثیر گذاشته باشد.

انواع

نوروم آکوستیک دارای دو نوع است:

• نوروم اکوستیک یک طرفه. در این حالت تنها یکی از گوشها دچار عارضه نورم آکوستیک می‌شود. در اغلب موارد، نوروم آکوستیک از نوع یک طرفه است. این تومور ممکن است در هر سنی ایجاد شود. این تومور اغلب در سنین بین 30 تا 60 سالگی شکل می‌گیرد. نوروم آکوستیک یک طرفه می‌تواند بر اثر آسیب عصبی ناشی از عوامل خارجی باشد.
• نوروم آکوستیک دو طرفه. این نوع از نوروم آکوستیک هر دو عصب شنوایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ارضی است. این مشکل بر اثر اختلال ژنتکی به نام نوروفیبروماتیوزیس-2 (NF2)  ایجاد می‌شود.

علل

تومور عصب شنوایی ممکن است بر اثر علل زیر ایجاد شود:

• قرار داشتن مداوم یا مکرر در برابر صداهای بلند و آزاردهنده (مانند موسیقی یا صداهایی که در محل کار است)
• خوردن پرتوهای مضر به صورت و گردن موجب بروز نوروم آکوستیک طی سال‌های بسیار دور در آینده می‌شود.

افراد مبتلا به بیماری ژنتیکی نوروفیبروماتیوزیس بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به نوروم آموستیک هستند.

علائم

ممکن است اومور عصب شنوایی در ابتدا علائم واضحی نداشته باشد. هر یک از علائم این بیماری به تدریج ایجاد شده و شدت می‌گیرند از جمله:

• از دست دادن شنوایی که معمولا در یک گوش است.
• وزوز گوش (شندن صداهایی در گوش که از داخل بدن است)
• سرگیجه (احساس این که شخص دارد حرکت می‌کند یا می‌چرخد)

توروم آکوستیک بسیار بزرگ می‌تواند علائم زیر را نیز ایجاد کند:

• سردرد‌های مداوم
• تاری دید یا دوبینی موقتی
• بی حسی، گزگز یا احساس ضعف عضلات در یک طرف صورت.
• مشکل در هماهنگی دست و پاها در یک طرف بدن
• صدای خروسکی یا مشکل در بلع غذا

تشخیص

از آنجایی که علائم تومور عصب شنوایی می‌تواند بر اثر سایر بیماریهای گوش میانی و داخلی نیز ایجاد شود، تشخیص تومور عصب شنوایی کار مشکلی است. روش‌های تشخیصی اولیه شامل معاینه گوش و سنجش شنوایی می‌شود. اسکن ام آر آی  و سی تی اسکن به تشخیص محل دقیق و اندازه تومور کمک می‌کنند. با تشخیص به موقع می‌تواند شانس موفقیت درمان را تا میزان زیادی بالا برد. روش‌های تشخیصی عبارتند از:

سنجش شنوایی

تست شنوایی سنجی تعیین می‌کند که بیمار تا چه حد صداها و گفتار دیگران را می‌شنود. این تست، اولین قدم در تشخیص تومور عصب شنوایی است. روی گوش بیمار هدفون مخصوصی قرار داده می‌شود تا به کمک ان بیمار صدها و یا گفتارهای خاصی را بشنود. این هدفون به دشتگاهی متصل است که واکنش‌های بیمار را ثبت کرده و میزان کارایی شنوایی را می‌سنجد.

تست پاسخ برانگیخته شده شنوایی ساقه مغز(BAER)

این تست بر روی برخی از بیماران انجام می‌شود تا امواج مغزی انها در واکنش به صدا‌ها بررسی شود. بیمار روی گوش خود هدفون قرار میدهد و به این صداها گوش می‌دهد و در همین حال الکترودهایی که به سر و لاله گوش او متصل هستند، امواج مغزی او را دریافت کرده به کامپیوتر می‌فرستند.

اسکن از سر

اگر تست‌های قبلی نشان دهند که احتمال دارد بیمار به نوروم اکوستیک مبتلا باشد، برای تایید قطعی تشخیص از تصاویر اسکن ام آر آی استفاده می‌شود. در این روش از میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویری با جزئیات بالا از مغز استفاده می‌شود. هر یک از این تصاویر یک سطح مقطع از مغز را (مانند یک برش افقی از مغز) نشان می‌دهد. با ترکیب این عکس‌ها می‌توان تصویری سه بعدی از تومور به دست آورد. دربرخی از موارد ماده کنتراست رنگی در سر بیمار تزریق می‌شود که موجب می‌شود تصاویر اسکن با وضوح بیشتری تهیه شوند.

درمان

انتخاب روش صحیح درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله:

• اندازه تومور
• چگونگی رشد تومور
• سن بیمار
• سایر مشکلات سلامتی که احتمالا بیمار دارد
• شدت علائم بیمار و تاثیر این علائم بر زندگی او

سه روش اصلی برای درمان نوروم آکوستیک وچود دارد:

تحت نظر داشتن بیمار

تحت نظر داشتن بیمار بدین معناست که درمانی انجام نمی شود اما پزشک مرتبا وضعیت بیمار را بررسی می‌کند و گوش به زنگ است. از آنجایی که تومور عصب شنوایی سرطانی نیست و به آرامی رشد می‌کند، نیتزی به انجام درمان فوری نیست. در اغلب موارد پزشکان با انجام اسکن ام آر آی به صورت دوره ای و منظم، وضعیت بیمار را بررسی می‌کنند  و در صورتی درمان‌های دیگر را تجویز می‌کنند که تومور رشد زیادی داشته باشد و موجب علائم جدی شود.

جراحی

در روش جراحی برای درمان تومور عصب شنوایی، ممکن است که تمامی یا بخشی از تومور برداشته شود. سه روش جراحی عمده برای برداشتن تومور عصب شنوایی وجود دارد.

• برش بالای گوش میانی (Translabyrinthine): در این روش یک برش در پشت گوش ایجاد می‌شود و استخوانی که در پشت گوش قرار دارد و قسمتی از گوش میانی برداشته می‌شود. اینر وش جراحی برای تومور‌های بزرگتر از 3 سانتی میتر استفاده می‌شود. مزیت این روش این است که جراح قبل از برداشتن تومور می‌تواند به وضح عصب مغزی (عصب صورت) را ببیند. نقطه ضعف این تکنیک این است که موجب کم شنوایی دائمی می‌شود.
• پشت جمجمه ای/ سیگموئید خلفی: در این روش با باز کردن جمجمه در نزدیکی پشت سر، از ناحیه پشتی به تومور دسترسی پیدا یم شود. این روش برای تومرهایی با هر اندازه استفاده می‌شود و این مزیت را دارد که به کمک آن می‌توان شنوایی بیمار را حفظ نمود.
• حفره میانی: در این روش قسمت کوچکی از استخوان بالای کانال گوش برداشته می‌شود تا بتوان از این طریق به تومورهای کوچکی که در کانال شنوایی داخلی قرار دارند دسترسی داشت. کانال شنوایی داخلی، کانالی باریک است که از مغز به سمت گوش داخلی و میانی کشیده شده است. با استفاده از این روش نیز می‌توان شنوایی بیمار را حفظ نمود.

در روشی جدید تر و کم تهاجمی تر (جراحی بسته) که برش آندوسکوپیک کامل نام دارد، لوله باریکی که دارای دوربین و منبع نوری و وسایل جراحی است، از طریق سوراخی در جمجمه به سمت تومور هدایت می‌شود و سپس جراح می‌تواند نوروم اکوستیک را از طریق این لوله بردارد. این تکنیک جراحی تنها در بیماراستان‌های بزرگ و مجهز و توسط جراحان متخصص که آموزش‌های ویژه دیده اند، اجرا می‌شود. مطالعات اولیه که بر روی این روش انجام شده اند نشان داده اند که نتایج این جراحی مشابه با جراحی به روش باز است.

پرتودرمانی

در برخی از موارد برای درمان نوروم آکوستیک، روش پرتودرمانی تجویز می‌شود. با استفاده از برخی از تکنیک‌های خاص می‌توان با محدود کردن میزان قرارگیری بافتهای مجاور در برابر پرتو و آسیب دیدن آنها، پرتو‌های قوی را به طرف تومور انتشار داد. پرتودرمانی برای درمان تومور عصب شنوایی معمولا به یکی از دو تکنیک زیر انجام می‌شود:

• جراحی پرتودرمانی یک بخشی استریوتاکتیک که در آن تنها در یک جلسه‌ی درمانی صدها اشعه کوچک به سمت تومور هدایت می‌شوند.
• جراحی پرتودرمانی چند بخشی استریوتاکتیک که در آن دوز پایین تری از پرتوها به صورت روزانه و به صورت تدریجی طی چند هفته به تومور اعمال می‌شود. مطالعات اولیه که در مورد این روش انجام دشهاند نشان داده اند که با کمک این رشو شاید بتوان شنوایی بیمار را حفظ نمود.

هر دوی این روش‌ها به صورت سرپایی انجام می‌شوند بدین معنا که برای انجام ان نیازی به بستری شده بیمار نیست. پرتوهای ارسال شده موجب مرگ سلول‌های تومور می‌شوند. با انجام این روش درمانی، روند رشد سلول‌های تومور، متوقف شده یا کاهش پیدا می‌کند و در مواردی نیز ممکن است تومور کوچک تر شود اما این روش نمی تواند تومور را به طور کامل از بین ببرد.

یک سردرد تنشی معمولا یک درد پراکنده‌ی خفیف تا متوسط در سر است که معمولا با احساس پیچیده شدن یک نوار محکم به دور سر همراه است. سردرد تنشی رایج‌ترین نوع سردرد است و با این وجود علت آن هنوز کاملا مشخص نیست. از آنجا که سردردهای تنشی بسیار رایج هستند، تاثیر آنها روی بهره وری شغلی و کیفیت کلی زندگی قابل توجه است، مخصوصا اگر این سردردها مزمن باشند. درد مکرر باعث می‌شود نتوانید روی فعالیت‌هایتان تمرکز کنید. ممکن است مجبور شوید بخاطر سردرد به محل کار نرفته و در خانه بمانید، یا اگر به محل کار میروید، توان کاری شما پایین باشد. روش‌های درمانی متفاوتی برای سردرد تنشی وجود دارد. مدیریت سردرد تنشی معمولا مستلزم برقراری تعادل بین پرورش عادات سالم، یافتن درمان‌های غیر دارویی موثر و استفاده مناسب از داروها است.

انواع

سردردهای تنشی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند- ناگهانی و مزمن.

سردردهای تنشی اپیزودیک

سردردهای تنشی اپیزودیک (غیر مکرر) بین ۳۰ دقیقه تا یک هفته دوام خواهند داشت. سردردهای تنشی اپیزودیک کمتر از ۱۵ روز در یک ماه و حداقل به مدت سه ماه اتفاق می‌افتند. سردردهای تنشی  اپیزودیک ممکن است به سردرد مزمن تبدیل شوند.

سردردهای تنشی مزمن

سردردهای تنشی مزمن چند ساعت طول کشیده و ممکن است ادامه دار باشند. اگر این سردرد به مدت ۱۵ روز یا بیشتر در یک ماه و حداقل برای سه ماه ایجاد شود، سردرد مزمن نامیده می‌شود.

علل

علت سردرد تنشی شناخته شده نیست. در گذشته متخصصان معتقد بودند که سردرد کششی از انقباض عضلات صورت، گردن و سر و در اثر احساسات، تنش‌ها و استرس‌های شدید ایجاد می‌شود. اما تحقیقات نشان داده‌اند که انقباض عضلات علت این نوع سردرد نیست.

رایج‌ترین نظریه‌ی موجود، از وجود حساسیت زیاد نسبت به درد در افراد مبتلا به سردرد تنشی حمایت می‌کند. افزایش حساسیت عضلات که یکی از علائم رایج سردرد تنشی است، ممکن است در اثر حساسیت سیستم درد به وجود آید. استرس رایج‌ترین محرک ایجاد سردرد تنشی است.

علائم

نشانه‌ها و علائم سردرد تنشی عبارتند از:

• خستگی، درد مداوم در سر
• احساس سفتی یا فشار در پیشانی یا در طرفین پشت سر
• حساسیت روی سر، گردن وعضلات شانه

سردرد تنشی در برابر میگرن

تشخیص سردرد تنشی از میگرن، کار سختی است. به علاوه، اگر بیمار دارای سردردهای تنشی اپیزودیک و تکرار شونده باشد، فرد به میگرن نیز مبتلا است.

بر خلاف برخی از انواع میگرن، سردردهای تنشی معمولا ربطی به اختلال بینایی، تهوع و استفراغ ندارند. اگرچه معمولا فعالیت فیزیکی درد میگرن را افزایش می‌دهد، اما درد ناشی از سردرد تنشی را تشدید نمی‌کند. افزایش حساسیت به نور یا صدا ممکن است در سردردهای تنشی نیز وجود داشته باشد اما از علائم رایج سردرد تنشی نیستند.

چه زمانی فرد به کمک اورژانسی نیاز دارد

اگر بیمار هرکدام از نشانه‌ها و علايم زیر را داشت، به کمک اورژانسی نیاز خواهد داشت:

• سردرد شدید و ناگهانی
• سردرد همراه با تب، خشکی گردن، گیجی، تشنج، دوبینی، ضعف، بی حسی یا اختلال گفتاری
• سردرد پس از وارد شدن ضربه به سر، مخصوصا اگر سردرد تشدید شود

تشخیص

اگر فرد سردرد مزمن یا عود کننده داشت، پزشک معاینات فیزیکی و عصبی روی او انجام داده و سعی می‌کند با استفاده از این روش‌ها، علت سردرد را تشخیص دهد.

با توصیف درد، پزشک می‌تواند مطالب زیادی در مورد سردرد متوجه شود. مواردی که حتما باید به پزشک گفته شوند عبارتند از:

• ویژگی‌های درد. آیا درد ضربه‌ای است؟ یا مداوم و خسته کننده است؟ آیا دردی تیز و کشدار یا منقطع است؟
• شدت درد. میزان عملکرد فرد در هنگام درد نشان دهنده‌ی شدت درد است. آیا فرد قادر به کار کردن است؟ آیا سردرد مانع خوابیدن فرد شده و او را بیدار می‌کند؟
• محل درد. آیا درد در تمام سر، فقط در یک سمت سر، یا فقط در پیشانی و پشت چشم‌ها است؟

اگر سردردهای غیر عادی و پیچیده داشته باشید، پزشک آزمایش‌هایی برایتان تجویز می‌کند تا بتواند علل اصلی سردرد، مثل تومور، را تشخیص دهد. دو آزمایش رایج برای تصویربرداری از مغز عبارتند از:

• ام آر آی. در ام آر آی از یک میدان مغناطیسی، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تهیه تصاویر واضح از مغز استفاده می‌شود.
• سی تی اسکن. سی تی اسکن یک روش تصویربرداری تشخیصی است که از اشعه‌های ایکس که توسط کامپیوتر هدایت می‌شوند برای تهیه تصاویر جامع از مغز استفاده می‌شود.

درمان

برخی از افراد مبتلا به سردردهای تنشی به دنبال درمان نیستند و سعی می‌کنند سردرد را خودشان درمان کنند. متاسفانه استفاده مکرر از داروهای مسکن بدون نسخه باعث نوع دیگری از سردرد به نام سردرد ناشی از مصرف زیاد دارو می‌شود.

داروهای مناسب سردردهای حاد

داروهای متنوعی، هم به صورت بدون نسخه و هم به صورت تجویزی، برای کاهش سردرد وجود دارد که عبارتند از:

• داروهای تسکین دهنده درد. معمولا داروهای تسکین دهنده درد اولین داروی انتخابی برای کاهش سردرد هستند. این داروها شامل آسپرین، ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB و داروهای دیگر) و ناپروکسن (Aleve) هستند.

داروهای تجویزی شامل ناپروکسن (ناپروسین)، ایندومتاسین (ایندوسین) و کتورولاک (کتورولاک ترومتامین) هستند.

• داروهای ترکیبی. معمولا آسپرین یا استامینوفن یا هردو همراه با قهوه یا داروی مسکن به صورت یک دارو استفاده می‌شوند. گاهی اثر داروهای ترکیبی بیشتر از داروهایی که دارای یک نوع تسکین دهنده هستند، می‌باشد. بسیاری از داروهای ترکیبی به صورت بدون نسخه موجود هستند.
• تریپتان‌ها و نارکوتیک‌ها. برای افرادی که هم میگرن و هم سردرد تنشی اپیزودیک دارند، تریپتان می‌تواند به راحتی درد ناشی از هر دو گروه سردرد را کاهش دهد. نارکوتیک‌ها یا اوپیات‌ها (داروهای مخدر) به دلیل عوارض جانبی و ماهیت معتاد کننده‌ای که دارند، کمتر تجویز می‌شوند.

داروهای پیشگیری کننده

ممکن است پزشک داروهایی برای کاهش تعداد و شدت سردردها تجویز کند، مخصوصا اگر بیمار سردردهای مکرر و مزمنی داشته باشد که به وسیله داروهای ضد درد یا دیگر روش‌های درمان بهبود نیابند.

داروهای پیشگیری کننده عبارتند از:

• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای. داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، از جمله آمی تریپتیلین و پروتریپتیلین رایج‌ترین داروهایی هستند که برای پیشگیری از سردردهای تنشی استفاده می‌شوند.
• دیگر داروهای ضد افسردگی. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از ونلافاکسین (افکسور XR) و میرتازاپین (ریمیرون) نیز برای پیشگیری از سردردهای تنشی مفید هستند.
• داروهای ضد انعقاد و شل کننده عضلات. داروهای دیگری که از ایجاد سردردهای تنشی جلوگیری می‌کنند شامل داروهای ضد انعقاد مانند توپیرامات (توپاماکس) هستند.

داروهای پیشگیری کننده باید چند هفته یا بیشتر مصرف شوند تا قبل از تاثیر گذاری، با سیستم بدن بیمار هماهنگ شوند. بنابراین اگر پس از مدت کوتاهی بعد از مصرف دارو بهبود نیافتید ناراحت نشوید. پزشک مراحل درمان بیمار را پیگیری می‌کند تا ببیند داروهای پیشگیری کننده چگونه عمل می‌کنند. در عین حال، استفاده افراطی از داروهای ضد درد برای سردرد مانع تاثیر گذاری داروهای پیشگیری کننده می‌شود.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

استراحت، استفاده از کیسه یخ یا یک دوش گرم و طولانی باعث کاهش درد سردردهای تنشی می‌شود. استفاده از برخی روش‌ها می‌تواند به تنهایی و بدون استفاده از دارو باعث کاهش شدت و تعداد سردردهای تنشی مزمن شود. این روش‌ها عبارتند از:

مدیریت سطح استرس

یک راه برای کاهش استرس، برنامه ریزی قبلی و سازماندهی روز است. روش دیگر، داشتن زمانی برای آرامش است. و اگر بیمار در شرایط پر استرس قرار گرفت، باید به عقب برگردد.

اعمال گرما یا سرما

اعمال گرما یا سرما، هرکدام که بیمار ترجیح می‌دهد، بر روی عضلات دردناک باعث بهبود سردرد تنشی می‌شود. برای اعمال گرما، از یک پد گرمایی که روی درجه کم تنظیم شده، یک بطری آب داغ، یک کمپرس گرم یا یک حوله داغ استفاده کنید. دوش آب گرم نیز مفید است. برای اعمال سرما، از یخ بسته بندی شده ، کمپرس یخ یا سبزیجات یخ زده در پارچه (برای محافظت از پوست) استفاده کنید.

پوسچر مناسب

پوسچر مناسب مانع کشش عضلات بیمار می‌شود. هنگامی که ایستاده‌اید، شانه‌های خود را به عقب و سر را صاف بگیرید. شکم و باسن را تو رفته بگیرید. در هنگام نشستن، ران‌ها را موازی با سطح زمین قرار داده و سر را به جلو خم نکنید.

پیشگیری

استفاده از دارو همراه با روش‌های مدیریت استرس موثرتر از استفاده محض از روش‌های درمان سردردهای تنشی است. به علاوه، سبک زندگی سالم نیز به پیشگیری از سردرد کمک می‌کند:

• خواب کافی، و نه بیش از حد، داشته باشید
• سیگار نکشید
• به طور منظم ورزش کنید
• به طور منظم و متعادل غذا بخورید
• آب فراوان بنوشید

تومور مغزی کاذب نام رایجی برای افزایش فشار درون جمجمه است که در آن فشار مایع اطراف مغز زیاد می‌شود. نام تومور مغزی کاذب از علائم بیماری (شامل سردرد، دوبینی یا تاری دید، صدا کردن گوش‌ها) گرفته شده وشبیه علائم تومور مغزی است. اما تومور مغزی کاذب یا افزایش فشار درون جمجمه یک تومور مغزی نیست. برای تشخیص این بیماری باید وجود تومور یا دیگر بیماری‌های مغزی رد شود. چاقی، برخی بیماری‌های قابل درمان، و برخی از داروها باعث افزایش فشار داخل مغز و بروز علائم تومور مغزی کاذب می‌شوند. علائم تومور مغزی کاذب شبیه دیگر بیماری‌ها یا دیگر مشکلات است. همیشه برای تشخیص بیماری به پزشک مراجعه کنید. برای بررسی و ارزیابی عوامل بیماری به یک بررسی کامل سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی نیاز است.

علل

هیچ کس نمی‌داند که علت افزایش فشار مغز چیست. مایع مغزی نخاعی مرتب در مغز تولید و جذب می‌شود. مایع مغزی نخاعی در مغز و ستون فقرات جریان می‌یابد. زمانی که سرعت تولید مایع مغزی نخاعی بیشتر از سرعت جذب آن باشد، باعث ایجاد فشار مغز می‌شود. (جمجمه حالت الاستیکی ندارد که فشار را کاهش دهد.) تومور مغزی کاذب ممکن است در اثر تولید زیاد مایع مغزی نخاعی، جذب کم مایع مغزی نخاعی یا هر دو ایجاد شود.

عوامل خطرساز

تومور مغزی کاذب در زنان 20 تا 50 ساله بیشتر از مردان ایجاد می‌شود، مخصوصا در زنان چاقی که نزدیک به زمان یائسگی هستند. تومور مغزی در نوزادان نادر است اما ممکن است در کودکان نیز ایجاد شود. داروهایی خاص باعث افزایش خطر ایجاد تومور مغزی کاذب می‌شود. این داروها عبارتند از:

• داروهای ضد بارداری
• سیکلوسپورین
• ایزوترتینوئین
• مینوسایکلین
• نالیدیکسیک اسید
• نیتروفورانتوئین
• فنی توئین
• داروهای استروئیدی (شروع یا قطع آنها)
• داروهای سولفا
• تاموکسیفن
• تتراسایکلین
• مصرف بیش از حد ویتامین A

عوامل زیر نیز در ایجاد تومور کاذب مغزی موثر است:

• بیماری آدیسون
• نارسایی مزمن کلیه
• بیماری کوشینگ
• هیپوپاراتیروئیدیسم
• کم خونی آهن
• چاقی
• آغاز قاعدگی (نخستین قاعدگی)
• بارداری

علائم فشار مغز

علائم تومور مغزی کاذب شبیه به علائم تومور مغزی واقعی است. اولین نشانه‌ی تومور مغزی کاذب شامل افزایش فشار مغز است که آن را فشار جمجمه‌ای گویند. افزایش فشار مغزی باعث مشکلات زیر می‌شود:

• تغییر بینایی (مانند دوبینی)
• از دست دادن بینایی
• گیجی یا حالت تهوع
• استفراغ
• سفتی گردن
• عدم تعادل در راه رفتن
• سردرد مکرر، که معمولا با تهوع و استفراغ همراه است
• صدا کردن مداوم گوش‌ها (وزوز گوش)
• فراموشی
• افسردگی

ممکن است بیماران متوجه شوند که برخی از علائم تومور مغزی کاذب با انجام فعالیت فیزیکی افزایش می‌یابد زیرا ورزش باعث می‌شود فشار داخل مغز بیش فشار مغز در حالت استراحت شود.

تشخیص

یک معاینه فیزیکی و تعدادی آزمایش‌های تشخیصی نیاز است تا وجود تومور مغزی کاذب تایید شده و تومور مغزی واقعی رد شود. ممکن است پزشک آزمایش‌های زیر را تجویز کند:

• ام آر آی یا سی تی اسکن مغز
• نوار نخاعی (که لومبار پانکچر نیز نامیده می‌شود) برای برداشت نمونه‌ای از مایع اطراف ستون فقرات
• آزمایش ارزیابی عملکرد چشم

به منظور تشخیص دقیق تومور مغزی کاذب، پزشک باید وجود دیگر بیماری‌هایی که باعث ایجاد علائم مشابه می‌شوند را رد کنند. همچنین ممکن است پزشک آزمایش‌هایی نیز برای بیمار تجویز کند تا مطمئن شود که تومور مغزی واقعی وجود ندارد.

درمان فشار مغز

معمولا، اولین روش درمان تومور مغزی کاذب عبارت است از:

• داروها (استازولامید با فوروزماید، یا گاهی کورتیکواستروئیدها)
• کاهش وزن با یک رژیم کم سدیم
• برنامه ریزی برای انجام ورزش‌های هوازی

همچنین ممکن است برنامه درمانی بیمار شامل لومبار پانکچر (نوار نخاعی) دوره‌ای برای برداشت مایع مغزی عروقی و کاهش فشار مغز باشد.

داروها

داروهایی مانند دیورتیک‌ها (که مایعات موجود در بافت‌ها را کاهش می‌دهد) و داروهای میگرن به کاهش فشار درون جمجمه‌ای کمک می‌کنند. داروهایی که برای درمان آب سیاه مصرف می‌شوند نیز موثر هستند زیرا با سرکوب تولید مایع مغزی نخاعی باعث کاهش فشار می‌شوند.

جراحی

بیماران مبتلا به تومور مغزی کاذب خیلی سریع بینایی خود را از دست می‌دهند. بنابراین، اگر بیمار در مراحل اولیه به جای سردرد یا علائم دیگر، به کاهش بینایی مبتلا شد، پزشک انجام جراحی را تجویز می‌کند تا التهاب روی عصب بینایی را توسط جراحی کاهش دهد. این جراحی را جراحی سوراخ کردن عصب بینایی می‌نامند. گاهی این جراحی در موارد اورژانسی برای حفظ بینایی بیمار انجام می‌شود. جراحی در اتاق عمل انجام می‌شود. بیمار به پشت روی تخت جراحی می‌خواهد. هنگامی که بیمار کاملا به خواب رفت، جراح چشم‌های بیمار را آماده می‌کند تا در طول عمل کاملا باز بمانند. سپس مراحل مورد نیاز برای رسیدن به پوشش عصب بینایی را انجام می‌دهد و در مرحله بعد برش‌های کوچکی ایجاد می‌کند تا فشار را از روی عصب بینایی بردارد.

کاشت شانت 

در برخی موارد مناسب‌ترین روش درمان، قرار دادن یک شانت برای تخلیه مایع اضافی است. قراردادن شانت شامل کاشت یک لوله کوچک (شانت یا کاتتر) در حفره‌های مغز که بطن نامیده می‌شوند، است. شانت مایع مغزی نخاعی را به سمت حفره شکمی هدایت می‌کند و سپس مایع در حفره شکمی جذب می‌شود. شانت دارای پمپی است که توسط آن مقدار مایع مغزی نخاعی تخلیه شده کنترل می‌شود. وظایف شانت عبارتند از:

• کنترل مایع مغزی نخاعی موجود در مغز
• کمک به جلوگیری از افزایش مایع مغزی نخاعی
• کاهش فشار مغز
• بهبود علائم

هنگامی که بیمار خواب و بیهوش است، جراح مغز و اعصاب برش کوچکی روی سر و سوراخ کوچکی روی جمجمه و سوراخی نیز در پوشش محافظ مغز ایجاد می‌کند. جراح از ابزار تصویرداری مخصوصی به نام رهیاب هنگام عمل برای مشاهده‌ی مغز بیمار و یافتن محل مناسب برای قرار دادن شانت استفاده می‌کند. جراح شکاف دیگری (در بالا یا پشت گوش) ایجاد می‌کند تا در جاسازی لوله از آن کمک گیرد. یک انتهای شانت در بطن مغز قرار می‌گیرد. انتهای دیگر شانت به پمپ موجود وصل می‌شود. لوله دوم به انتهای دیگر پمپ متصل می‌شود و سپس این لوله از زیر پوست بیمار به شکم، در زیر دنده‌ها می‌رود. لوله از راه یک سوراخ کوچک، یا به کمک یک جراح عمومی و با استفاده از لاپاروسکوپ و دو برش کوچک وارد شکم می‌شود. پس از قرارگیری شانت و پمپ، پزشک روی برش‌ها را به وسیله گاز استریل می‌پوشاند.

استنت گذاری سینوسی

یک آزمایش بالینی جدید نشان داده است که استفاده از استنت سینوسی وریدی نتایج مثبتی در بر دارد. استنت گذاری روشی غیر تهاجمی بوده و برای افرادی مناسب است که ام آر آی و سی تی اسکن نشان داده به تنگی سینوسی وریدی مبتلا هستند. در استنت گذاری، یک استنت (لوله توری سیمی کوچک) از طریق ایجاد برش‌های کوچک بر روی کشاله ران در یکی از رگ‌های گرفته‌ی مغز قرار داده می‌شود. کاهش تنگی و گرفتگی رگ باعث کاهش فشار و علائم می‌شود.

صرع گروهی از اختلالات مربوطه هستند که باعث ایجاد تشنج مکرر می‌شوند. اما تمام افرادی که تشنج می‌کنند، به صرع مبتلا نیستند. صرع در اثر فعالیت الکتریکی غیر طبیعی نشات گرفته از مغز ایجاد می‌شود. صرع و تشنج انواع مختلفی دارند. تشنج طولانی مدت و کنترل نشده باعث آسیب مغزی می‌شود. همچنین صرع خطر مرگ ناگهانی را افزایش می‌دهد. بیماری صرع را می‌توان با موفقیت کنترل کرد. برای کنترل تشنج‌ها، داروهای صرع تجویز می‌شوند و در موارد نادر اگر داروها موثر نباشند، به جراحی نیاز است. تشخیص صحیح نوع صرع نیز در انتخاب بهترین روش درمان نقش دارد.

انواع

مهم‌ترین نشانه‌ی صرع، تشنج است. علائم صرع در بین افراد و با توجه به نوع تشنج متفاوت است. امروزه سه نوع اصلی تشنج وجود دارد.

تشنج‌های عمومی

این تشنج‌ها همزمان بر هر دو طرف مغز یا گروهی از سلول‌های هر دو طرف مغز تاثیر می‌گذارند. اصطلاح تشنج قبلا استفاده می‌شد و امروزه نیز شامل انواع تشنج‌ها از جمله تشنج تونیک کلونیک، تشنج آتونیک یا تشنج ابسنس است.

تشنج‌های موضعی یا فوکال

اصطلاح موضعی به جای اصطلاح جزئی استفاده می‌شود زیرا اصطلاح دقیقی برای صحبت درمورد شروع تشنج‌ها است. تشنج‌های موضعی ممکن است از یک قسمت، یا از گروهی از سلول‌های یک قسمت از مغز شروع شوند.

• تشنج‌های موضعی هوشیارانه: زمانی که فرد در هنگام تشنج بیدار و آگاه است، تشنج موضعی هوشیارانه نامیده می‌شود. این تشنج را تشنج جزئی ساده می‌نامند.
• تشنج موضعی با هوشیاری ضعیف: زمانی که شخص در هنگام تشنج موضعی، گیج بوده یا هوشیاری او تحت تاثیر قرار گیرد، آن تشنج را تشنج موضعی با هوشیاری ضعیف می‌نامند. در گذشته این نوع تشنج را تشنج پیچیده‌ی جزئی می‌نامیدند.

تشنج‌های ناشناخته

زمانی که شروع تشنج ناشناخته باشد، آن را تشنج با شروع ناشناخته می‌نامند. همچنین اگر شخصی تشنج را نبیند و متوجه تشنج نشود، مثل تشنجی که در شب اتفاق می‌افتد یا تشنج شخصی که تنها زندگی می‌کند، آن را تشنج ناشناخته می‌نامند.

علل

تشنج علل زیادی دارد که عبارتند از:

• وارد شدن ضربه به مغز
• زخم شدن مغز پس از ضربه (صرع پس از ضربه)
• تب شدید یا بیماری خاص
• سکته مغزی، که یکی از دلایل اصلی صرع در افراد بالای 35 سال است.
• بیماری‌های عروقی
• کمبود اکسیژن در مغز
• کیست یا تومور مغزی
• آلزایمر یا زوال عقل
• استفاده مادر از دارو در دوران بارداری، آسیب پیش از تولد، ناهنجاری مغز، یا کمبود اکسیژن در مغز در هنگام تولد
• بیماری‌های عفونی مانند ایدز و مننژیت
• اختلالات رشدی یا ژنتیکی یا بیماری‌های عصبی

در برخی از انواع صرع، وراثت نیز تاثیر دارد.

علائم صرع

مهم‌ترین نشانه‌ی صرع، تشنج مکرر است. اگر یک یا چند مورد از علائم زیر را داشتید، باید به پزشک مراجعه کنید، مخصوصا اگر علائم تکرار شوند:

• تشنج بدون افزایش دمای بدن (بدون تی)
• بیهوشی‌های کوتاه یا گیجی
• غش کردن‌های متناوب که با از دست رفتن کنترل مثانه و روده و سپس خستگی شدید همراه است.
• بی توجهی موقت به آموزش‌ها یا سوالات
• سفت شدن ناگهانی و بدون دلیل بدن
• افتادن ناگهانی و بدون دلیل
• چشمک زدن ناگهانی و بدون وجود محرک
• جویدن ناگهانی و بدون دلیل
• گیجی و عدم توانایی برقراری ارتباط برای مدتی کوتاه
• حرکات تکراری و نامناسب
• ترسیدن بی دلیل، و حتی ناراحت و عصبانی شدن بی دلیل
• تغییرات عجیب در حس‌ها، مانند تغییر حس بویایی، لامسه و شنوایی
• حرکت ناگهانی دست‌ها، پاها و بدن. در کودکان حرکت ناگهانی به شکل گروهی از حرکات ناگهانی و تند ظاهر می‌شود

تشخیص

اگر بیمار بدون هیچ دلیل ظاهری و برگشت پذیری، مرتب تشنج می‌کند، احتمالا به صرع مبتلا است. سوابق پزشکی بیمار و علائم موجود به انتخاب نوع آزمایش مورد نیاز برای تشخیص بیماری کمک می‌کنند. احتمالا بیماران تحت یک معاینه عصبی قرار می‌گیرند تا توانایی حرکتی و عملکرد ذهنی آنها ارزیابی شود. به منظور تشخیص صرع، وجود دیگر شرایطی که باعث تشنج می‌شوند باید رد شوند. دکتر یک آزمایش کامل شمارش خون و شیمی خون برای بیمار تجویز می‌کند. نوار مغز رایج‌ترین آزمایشی است که برای تشخیص صرع مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ابتدا، الکترودها توسط چسبی مخصوص به روی سر بیمار متصل می‌شوند. نوار مغز آزمایشی غیر تهاجمی و بدون درد است. الکترودها، فعالیت الکتریکی مغز بیمار را ثبت می‌کنند.

درمان صرع

داروها 

اولین روش درمان صرع استفاده از داروی ضد تشنج است. داروهای ضد تشنج باعث کاهش شدت و تعداد تشنج‌ها می‌شوند. داروهای ضد تشنج نمی‌توانند تشنج‌های در حال پیشرفت را درمان کنند و درمان کننده‌ی صرع نیستند. داروهای ضد تشنج زیادی در داروخانه‌ها موجود است. پزشک با توجه به نوع تشنج، یک دارو، یا ترکیبی از چند دارو را برای بیمار تجویز می‌کند. رایج‌ترین داروهای صرع عبارتند از:

• لوتیراستام (کپرا)
• لاموتریژین (لامیکتال)
• توپیرامات (توپاماکس)
• والپرونیک اسید (دپاکوت)
• کاربامازپین (تگرتول)
• اتوسوکسیماید (زارونتین)

تحریک عصب واگ

فرآیند تحریک عصب واگ به نحوی است که از طریق عصب واگ پالس‌های خفیف حاوی انرژی الکتریکی به مغز فرستاده شده و مانع تشنج می‌شوند. این پالس‌ها توسط دستگاهی شبیه به دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب تولید می‌شوند. دستگاه مورد نظر از طریق جراحی در زیر پوست قفسه سینه قرار گرفته و عصبی که از گردن بیمار می‌گذرد را تحریک الکتریکی می‌کند.

جراحی

اگر دارو باعث کاهش تعداد تشنج‌ها نشد، روش دیگر جراحی است. رایج‌ترین نوع جراحی، بخش برداری است. بخش برداری به معنی برداشت قسمتی از مغز که از آن تشنج شروع می‌شود است. در اکثر موارد، طی فرآیندی که لوبکتومی یا برداشت لوب گیجگاهی نامیده می‌شود، لوب گیجگاهی برداشته می‌شود. در برخی موارد، برداشت لوب گیجگاهی می‌تواند تشنج را متوقف کند. در برخی موارد، بیمار در حین جراحی بیدار نگه داشته می شود. دلیل بیدار نگه داشتن بیمار این است که پزشک با بیمار صحبت کرده و قسمت‌هایی از مغز که مسئول کنترل عملکردهای اصلی مانند بینایی، شنوایی، صحبت یا حرکت هستند را بر ندارد. اگر قسمت مورد نظر مغز خیلی بزرگ بود یا برداشت آن ضروری بود، از روشی دیگر به نام قطع اتصال یا برش عرضی سابپیال استفاده می‌شود. جراح برش‌هایی در مغز ایجاد می‌کند تا مسیر عصب را قطع کند. این کار باعث می‌شود که تشنج در دیگر قسمت‌های مغز منتشر نشود. بعد از جراحی، برخی از افراد می‌توانند مصرف داروهای ضد تشنج را کاهش داده یا مصرف داروها را به طور کلی قطع کنند.

رژیم غذایی در بیماران صرع

معمولا به کودکان مبتلا به صرع، رژیم کتوژنیک توصیه می‌شود. رژیم کتوژنیک رژیمی دارای چربی زیاد و کربوهیدرات کم است. این رژیم بدن را مجبور می‌کند که به جای استفاده از گلوکز، برای تولید انرژی چربی بسوزاند. فرآیند سوزاندن چربی به جای گلوکز برای ایجاد انرژی را کتوزیس می‌نامند. رژیم غذایی کتوژنیک نیاز به برقراری تعادل بین چربی، کربوهیدرات و پروتئین دارد. کودکانی که تحت رژیم کتوژنیک قرار می‌گیرند، باید کاملا زیر نظر پزشک باشند. رژیم کتوژنیک برای تمام افراد مناسب نیست اما زمانی که این رژیم به درستی رعایت شود، می‌تواند با موفقیت تعداد تشنج‌ها را کاهش دهد. رژیم کتوژنیک برای برخی از انواع صرع بهتر از انواع دیگر صرع است. برای بزرگسالان و نوجوانان مبتلا به صرع، رژیم اصلاح شده‌ی اتکینز توصیه می‌شود. رژیم اتکینز نیز دارای چربی زیادی است و میزان کربن دریافتی در این رژیم کنترل شده است. از آنجا که رژیم‌های اتکینز و کتوژنیک دارای فیبر کم و چربی بالا هستند، یکی از عوارض رایج آنها ایجاد یبوست است.

بیماری‌های قلبی عروقی به شرایطی مربوط می‌شوند که جریان خون مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهند که شامل بیرون زدگی و یا خونریزی (مثل آنوریسم مغزی) محدودیت در جریان خون (مثل بیماری‌های آترواسکلروتیک کاروتید) و مالفورماسیون عروقی می‌شوند. جریان خون تحت تاثیر قرار گرفته ممکن است که بخش‌های سطحی مغز را بگیرد، درون مغز و یا ساقه‌ی مغز یا در طول گردن یا طناب نخاعی که به مغز متصل است. علائم ممکن است از چند ساعت تا چند روز طول بکشد تا خود را نشان دهند.

انواع

انواع مختلفی از بیماری‌های مغزی عروقی وجود دارند که در زیر شرح داده شده اند:

• فیستول شریانی وریدی سخت شامه: این یک ارتباط غیر طبیعی بین شریان و ورید در پرده‌ی پوشاننده‌ی مغز است.
• مالفورماسیون شریانی وریدی : یک کلاف غیر طبیعی از عروق خونی است که شریان‌ها و وریدها را به هم وصل کرده است و ممکن است در درون یا پیرامون مغز ایجاد شود و حتی ایجاد خونریزی کند و یا باعث ایجاد علائم عصبی مثل تشنج شود.
• آنوریسم مغزی: آنوریسم‌ها انواع شایعی از بیماری‌های مغزی عروقی هستند. این‌ها از دیواره‌ی شریان‌های تغذیه کننده‌ی مغز بیرون می‌زنند که امکان پاره شدن و خونریزی دارند و در نتیجه ایجاد خونریزی زیر عنکبوتیه می‌کنند.
• مالفورماسیون کاورنوس ( کاورنوما، آنژیوما کاورنوس): مالفورماسیون، عروق مغزی دیگری است که در مغز ایجاد خونریزی می‌کند.
• خونریزی هیپرتانسیو ( خونریزی داخل جمجمه‌ای): خونریزی در نتیجه‌ی فشار خون بالا یکی از اشکال سکته‌ی مغزی است که افراد با اختلال در کنترل فشار خون را درگیر می‌کند.
• بیماری مویا مویا: یک شرایط نادر نسبی است که به سمت انسداد بعضی از عروق خونی مغز پیشروی می‌کند.
• سکته‌ی مغزی:
  o سکته‌ی مغزی خونریزی دهنده
  o سکته‌ی مغزی ایسکمیک (انفارکتوس مغزی)
  o حمله‌ی ایسکمیک گذرا
• خونریزی زیر عنکبوتیه: گرچه در ضربه به سر هم اتفاق می‌افتد اما خونریزی زیر عنکبوتیه ناشی از بیماری‌های عروقی مغزی شایع‌ترین بیماری مرتبط با پارگی آنوریسم است.
• آنژیوم وریدی

دلایل بیماری‌های مغزی عروقی و گرفتگی عروق مغز

نه دلیل برای بیماری‌های عروقی مغزی وجود دارد. که شامل موارد زیر می‌شوند:

• فشار خون بالا ( هایپرتانسیون)
• سیگار کشیدن
• تغذیه‌ی ضعیف
• کلسترول خون بالا
• عدم تحرک
• داشتن اضافه وزن و چاقی
• دیابت
• استرس

تشخیص

تست‌های متعددی وجود دارند که پزشکان برای رسیدن به تشخیص بیماری عروقی مغزی از آن‌ها کمک می‌گیرند. اغلب تست‌های مربوطه برای یافتن بیماری‌های شریان کاروتید قبل از این که فرد دچار سکته‌ی مغزی شود، طراحی شده‌اند. بیماری عروق کاروتید برخلاف بیماری‌های مغزی عروقی خونریزی‌دهنده، اغلب در طی سال‌ها پیشرفت می‌کنند در حالی که هیچ علامتی را از خود نشان نمی‌دهند که حدودا نود و پنج درصد از موارد بیماری‌های عروقی مغزی به این شکل هستند. یک پزشک معمولا سکته‌ی مغزی را در طی معاینه‌ی بالینی در فردی که علائم را دارد یا ندارد تشخیص می‌دهد. پزشک تلاش می‌کند تا محل آسیب را در مغز بیمار پیدا کند و این کار را از طریق سی تی اسکن و یا ام آر آی انجام می‌دهد که احتمالا در رد تشخیص خونریزی مغزی یا تومور مغزی نیز کمک‌کننده است. پزشک سن بیمار را در نظر می‌گیرد همچنین همه‌ی وضعیت‌های عروقی، قلبی و یا مغزی که ممکن است فرد تحربه کرده باشد. پزشک تلاش می‌کند تا تعیین کند که آیا علت ایجاد سکته‌ی مغزی خونریزی یا ایسکمی بوده است؟ سکته‌های مغزی ایسکمیک معمولا به دنبال سایر سکته‌های مغزی ایجاد می‌شوند مگر این که مشکل اولیه درمان شود. ممکن است که پزشک در صورتی که بیمار تشنج کرده باشد، درخواست نوار مغز کند یا اگر فرد از قبل مبتلا به یک شرایط قلبی باشد، درخواست نوار قلب کند. پزشک برای رد تشخیص مواردی مثل انسفالیت، مننژیت، خونریزی داخل جمجمه‌ای، اختلالات تخریبی مغزی، آبسه‌ی مغزی یا میگرن به عنوان دلایل ایجادکننده‌ی علائم سکته‌ی مغزی تلاش خواهد کرد.

درمان بیماری‌های عروق مغزی

درمان بیماری‌های عروقی مغزی وابسته به ویژگی‌های فردی، طبیعت بیماری و شدت بیماری است. برای مثال؛ هدف درمان بیماری خونریزی دهنده قطع خونریزی مرتبط با بیماری است در حالی که از خونریزی مجدد نیز جلوگیری شود. این هدف ممکن است از طریق جراحی، تعبیه‌ی کاتتر و استنت محقق شود. درمان کامل بیماری خونریزی دهنده، ممکن است که از آسیب‌های جدی‌تری که فرد را تهدید می‌کند، جلوگیری کند. هدف درمان بیماری عروق کاروتید جلوگیری از آمبولی است. آمبولی تکه‌ای چربی و یا لخته‌ی خون است که پتانسیل کنده شدن از دیواره‌ی عروق را دارد و در طول رگ جابه‌جا می‌شود و ممکن است که در عروق کوچک‌تر به دام بیفتد. افراد مبتلا به بیماری عروق کاروتید ریسک انسداد عروق توسط آمبولی را دارند و باعث ایجاد سکته‌ی مغزی می‌شوند. پزشک قادر به درمان بیماری عروقی کاروتید از طریق درمان دارویی و ارتقای شیوه‌ی زندگی و همچنین با استفاده از روشهایی مثل جراحی و تعبیه‌ی کاتتر که تهاجمی‌ترند می‌باشد. درمان دارویی با ضد پلاکت‌ها به جلوگیری از ایجاد آمبولی در فرد مبتلا به بیماری عروقی کاروتید از طریق مهار روند انعقاد خون کمک می‌کند و ریسک تولید لخته‌ی خون و سکته‌ی مغزی در فرد را کاهش می‌دهد. آسپیرین معمولی یک داروی ضدپلاکت است که در خط اول درمان بیماری عروق کاروتید استفاده می‌شود. افرادی که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند و یا تنگ شدگی قابل توجه در شریان‌های خود دارند احتمالا روش‌هایی برای درمان بیماری عروق کاروتید خود دریافت خواهند کرد که شامل استنت گذاری شریان کاروتید یا اندآرترکتومی کاروتید می‌شود. اندآرترکتومی کاروتید شامل یک عمل جراحی باز است که شریان کاروتید از طریق یک برش بر یک طرف گردن خود در دسترس قرار می‌گیرد. شریان فرد سپس کلامپه می‌شود و مواد آترواسکلروتیک از طریق جراحی حذف می‌شوند. استنت گذاری شریان کاروتید یک رویکرد نسبتا جدید است که از سکته‌ی مغزی در فرد مبتلا به بیماری عروق کاروتید جلوگیری می‌کند. این روش شامل تعبیه‌ی کاتتر به درون شریان کاروتید فرد است. یک بالون برای فشار به پلاک‌های رسوبی که شریان کاروتید فرد را مسدود کرده‌اند استفاده می‌شود و بعد از آن یک استنت یا لوله‌ی مش در رگ فرد کاشته می‌شود تا آن را باز نگه دارد. بعضی از این استنت‌ها پوشیده از داروهایی برای جلوگیری از تشکیل لخته و باز نگه داشتن رگ هستند. استنت ریسک کنده شدن پلاک‌های چربی و مهاجرت آن‌ها به عروق مغز را کاهش می‌دهد. تعدادی از افراد که این روش را امتحان می‌کنند یک روز بعد از عمل، به منزی می‌رند اگرچه بعضی دیگر به دلیل از دست دادن خون و کاهش فشار خون و عدم ثبات در ضربان قلب، تحت مراقبت‌های ویژه قرار می‌گیرند

پیشگیری

• بهبود سطوح کلسترول خون (کاهش LDL و افزایش HDL خون)
• استفاده از رژیم غذایی سالم برای قلب که چربی اشباع و ترانس کمی دارند.
• دوری از استرس و عصبانیت مزمن
• حفظ وزن سالم
• کنترل فشار خون
• تمرینات روزانه و منظم
• کنترل قند خون
• ترک سیگار

در اغلب موارد سکته مغزی از مشکلات ایجاد شده در رگ‌های خونی داخل یا خارج مغز ناشی می‌شود. پلاک‌هایی که از کلسترول، کلسیم، چربی و مواد دیگر تشکیل شده‌اند در دیواره‌ی رگ تجمع پیدا می‌کنند و موجب تصلب شرایین می‌شوند. ابتلا به تصلب شرایین موجب می‌شود که احتمال تشکیل لخته خون در رگ زیاد شود و این لخته خون می‌تواند رگ را مسدود کند. همچنین مممکن است لخته خون تشکیل شده در رگ‌های بزرگ‌تر در درون رگ حرکت کند و سپس کمی جلوتر، رگ‌های کوچکتری که در مغز قرار دارند را مسدود کند. البته این پلاک‌ها ممکن است در رگ‌های داخل مغز نیز تشکیل شوند. در موارد خاصی نیز، رگ‌هایی که دیواره آنها ضعیف شده است، پاره می‌شوند و خونریزی مغزی رخ می‌دهد. متخصص مغز و اعصاب می‌تواند با معاینه شما و ارزیابی وضعیتتان، میزان ریسک بروز سکته مغزی در شما را تعیین کند و سپس به شما کمک کند که عوامل خطری که موجب افزایش احتمال بروز سکته مغزی می‌شوند را کنترل کنید.  بسیار مهم است که شما به طور منظم برای چکاپ به پزشک مراجعه کنید تا هرگونه مشکلی، قبل از این که جدی و خطرناک شود، به موقع تشخیص داده شود. در صورتی که هر گونه علائمی داشته اید، آن را برای پزشک شرح دهید.

انواع

سکته‌ مغزی دارای سه نوع اصلی است: سکته‌ ایسکمیک گذرا، سکته‌ ایسکمیک و سکته‌ هموراژیک.

سکته‌ مغزی ایسکمیک گذرا

پزشکان به سکته‌ مغزی ایسکمیک گذرا، همچنین سکته‌ جزیی یا سکته‌ هشدار دهنده نیز می‌گویند. علت بروز این سکته، لخته‌ی خونی است که تنها به طور موقتی جریان خون را مسدود کرده است. انسداد رگ و علائم سکته مغزی تنها برای مدت زمان کوتاهی هستند.

سکته‌ مغزی ایسکمیک

سکته‌ مغزی ایسکمیک زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خونی موجب انسداد کامل جریان خون به یک قسمت از مغز می‌شود. تشکیل لخته‌ی خون معمولا ناشی از تصلب شرایین است. منظور از تصلب شرایین تجمع رسوبات چربی در جداره داخلی رگ‌های خونی است. بخشی از این پلاک‌ها ممکن است از دیواره رگ جدا شوند و جریان خون به مغز را مختل کنند. در واقع پروسه‌ی بروز سکته‌ مغزی مشابه با سکته‌ قلبی است. سکته‌ مغزی ایسکمیک در صورتی که بر اثر لخته خون ایجاد شده باشد، سکته‌ آمبولیک و در صورتی که بر اثر حرکت کردن پلاک‌ها ایجاد شده باشد سکته‌ ترومبوتیک نامیده می‌شود.

سکته‌ مغزی هموراژیک

سکته‌ هموراژیک زمانی ایجاد می‌شود که یکی از رگ‌های خونی در مغز پاره می‌شود و خونریزی مغزی رخ می‌دهد و خون در بافت‌های مجاور رگ نفوذ می‌کند. سکته‌ هموراژیک دارای دو نوع است، نوع اول بر اثر آنوریسم مغزی رخ می‌دهد. آنوریسم بخشی از رگ خونی مغزی است که جداره‌ی آن نازک و ضعیف شده است و در نتیجه این بخش از رگ حالت برآمده و بالون مانند پیدا کرده است که ممکن است پاره شود. نوع دیگر سکته‌ هموراژیک، بر اثر ناهنجاری وریدی است که در آن برخی رگ‌های خونی به طور غیرعادی در مغز تشکیل می‌شوند که ممکن است پاره شوند.

عوامل خطر

بیماری‌هایی که احتمال بروز سکته مغزی را افزایش می‌دهند عبارتند از:

•  سابقه سکته‌ مغزی در گذشته (سکته مغزی ایسکمیک گذرا)
•  فشار خون بالا
•  دیابت
•  بیماری قلبی

عوامل خطر قابل کنترل عبارتند از:

•  سیگار کشیدن
•  چاقی و بالا بودن سطح لیپید و کلسترول خون
•  بی تحرکی

سایر عوامل غیر قابل کنترل عبارتند از:

•  بالا بودن سن (سکته مغزی در افراد بالای 60 سال بیشتر شایع است).
•  عوامل ارثی

علائم سکته مغزی

سکته‌های مغزی با نوع مختلف، علائم مشابهی ایجاد می‌کنند چرا که همه‌ی آنها موجب اختلال در خونرسانی به سلول‌های مغزی می‌شوند. تنها راه برای تشخیص نوع سکته‌ مغزی مراجعه به پزشک و انجام روش‌های تشخیصی پیشرفته است. علائم سکته مغزی عبارتند از:

•   ضعف ناگهانی یا بیحسی در صورت، بازو یا پا خصوصا در یک طرف از بدن
•  احساس گیجی ناگهانی، مشکل در صحبت کردن و یا فهمیدن صحبت‌های دیگران
•  بروز مشکل ناگهانی در بینایی یک یا هر دو چشم
•  مشکل ناگهانی در راه رفتن، احساس سرگیجه، از دست دادن تعادل و یا عدم هماهنگی اعضای بدن
•  سردرد شدید و ناگهانی بدون علت مشخص

تشخیص

اولین قدم در تشخیص سکته‌ مغزی این است که تعیین شود بیمار دچار سکته مغزی هموراژیک شده است یا ایسکمیک تا بتوان درمان‌های مناسب را انجام داد. روش‌های تشخیصی به کار رفته بدین منظور عبارتند از:

•  سی تی اسکن از سر
•  اسکن ام آر آی از سر

برای تشخیص نوع، محل بروز و علت سکته‌ مغزی از روش‌های زیر کمک گرفته می‌شود:

•  آزمایش خون
•  نوار مغزی
•  سونوگرافی کاروتیدی، سونوگرافی داپلر
•  آنژیوگرافی مغزی، آنژیوگرافی یک روش تشخیصی است که با کمک تصاویر رادیولوژی یا ام آر آی یا سی تی اسکن انجام می‌شود. در برخی موارد از ماده کنتراست رنگی برای بهبود تصاویر نیز استفاده می‌شود. انجام آنژیوگرافی مغزی به تشخیص اختلالاتی مانند وجود لخته خون در رگ‌ها یا باریک شدن رگ (تصلب شرایین) کمک می‌کند.

درمان سکته مغزی

درمان‌های اورژانسی سکته‌ مغزی به نوع سکته‌ی مغزی و علت اصلی بروز آن بستگی دارد. سکته‌های مغزی ایسکمیک با متدهایی درمان می‌شوند که برای حل شدن لخته خون (یا رد شدن آن) در مغز طراحی شده اند. اما در سکته‌ها‌ی مغزی هموراژیک سعی می‌شود که خونریزی در مغز متوف شود، فشار خون بیمار کنترل شود و تورم مغزی کاهش داده شود. درمان سکته‌ مغزی هموراژیک پیچیده تر و مشکل تر است.

آسپرین

آسپرین یکی از انواع داروهای ضد تشکیل لخته خون است. داروهایی مانند آسپرین از به هم چسبیدن اجزای خون به یکدیگر و تشکیل لخته خون جلوگیری می‌کنند و بنابراین در پیشگیری از بروز سکته مغزی ایسکمیک موثر هستند. برای افرادی که قبلا سابقه ابتلا به سکته ایسکمیک گذرا را داشته‌اند ممکن است پزشک داروی آسپرین را تجویز کند.

فعال کننده پلاسمینوژن بافتی

داروهای فعال کننده پلاسمینوژن بافتی یا TPA برای درمان سکته‌ مغزی ایسکمیک کاربرد دارند. این دارو از طریق ورید بازویی به بیمار تزریق می‌شود و باعث حل شدن لخته‌های خون و بهبود جریان خون در نواحی از مغز که با لخته خون مسدود شده اند، می‌شود. داروی TPA در صورتی موثر است که طی سه ساعت بعد از سکته‌ی مغزی تزریق شود.

سایر درمان‌های سکته مغزی عبارتند از:

جراحی

جراحی برای برداشتن لخته‌های خون از اطراف بافت مغزی و ترمیم رگ‌های خونی انجام می‌شود.

درمان‌های عروقی داخل جمجمه

جراحی آندوواسکولار یا آنژیوپلاستی مغز یک جراحی بسته است که برای بهبود جریان خون در رگ‌های مغزی انجام می‌شود. در این روش که لوله لاریک (کاتتر) وارد رگ‌های خونی بدن و سپس وارد رگ‌های مغزی می‌شود. حرکت کاتتر در بدن توسط تصاویر رادیولوژی دیده می‌شود. زمانی که کاتتر به محل مورد نظر رسید ممکن است عمل‌های زیر انجام شوند:

•  تزریق دارو برای حل شدن لخته خون
•  استفاده از وسایل مکانیکی مخصوص برای برداشتن لخته‌های خون یا پلاک در رگ‌های مغزی
•  استفاده از وسایلی مانند بالون برای باز کردن رگ‌های خونی که بسیار باریک شده اند و جریان خون به خوبی از آنها عبور نمی‌کند. همچنین ممکن است از استنت یا لوله‌های کوچک برای باز نگه داشتن رگ استفاده شود. در این جراحی یک کاتتر به سمت قسمت مسدود در رگ هدایت می‌شود و سپس بالون کوچکی که در کاتتر قرار دارد وارد رگ می‌شود و ین بالون باز می‌شود تا رگ را گشاد کند. سپس یک توری سیمی به نام استنت در دیواره رگ قرار داده می‌شود تا رگ همچنان باز بماند.
•  استفاده از سیم پیچ‌های کوچک برای ترمیم رگ‌های آنوریسمی که پاره شده‌اند.

بهبودی

هرچند برخی از عوارض سکته‌ مغزی دائمی هستند اما اغلب بیماران می‌توانند با انجام درمان‌های توانبخشی بخش کم یا بخش زیادی از توانایی‌های خود را مجددا بازیابی کنند.

•  اگر سکته‌ مغزی موجب آسیب رسیدن به توانایی گفتاری یا بلعیدن شود لازم است که بیمار به متخصص گفتار درمانی مراجعه کند. متخصص گفتار درمانی می‌تواند به بیمار کمک کند تا تا حد زیادی از توانایی‌های گفتاری و توانای بلع غذا را مجددا بازیابی کند.
•  درمان‌های فیزیوتراپی برای بهبود قدرت عضلانی، افزایش هماهنگی اعضای بدن و توانایی حفظ تعادل بدن انجام می‌شوند. این برنامه‌ی توانبخشی به بیماران کمک می‌کند دوباره توانایی راه رفتن و سایر کارها مانند استفاده از پله و بلند شدن از روی صندلی را به دست بیاورند.

پیشگیری از سکته مغزی

بهترین راه برای پیشگیری از سکته‌ مغزی این است که علل زمینه‌ای که می‌توانند موجب بروز سکته‌ مغزی شوند را برطرف کنید. بهترین راه برای انجام این کار، داشتن سبک زندگی سالم است:

•  داشتن رژیم غذایی سالم
•  داشتن وزن سالم
•  انجام منظم ورزش
•  سیگار نکشیدن

سایر کارهایی که خطر بروز سکته‌ی مغزی را کاهش می‌دهند عبارتند از:

•  کنترل فشار خون
•  کنترل کردن قند خون
•  درمان کردنه آپنه‌ی خواب انسدادی

طناب نخاعی در واقع مجموعه‌ای از عصب‌ها است که از مغز نشات گرفته و از پشت کمر به سمت پایین می‌روند. طناب نخاعی، سیگنال‌های عصبی را بین مغز و اعضای بدن لنتقال می‌دهد. آسیب یا ضایعه ی نخاعی، موجب اختلال در انتقال پیام‌های عصبی می‌شود. ضایعات نخاعی معمولا بر اثر ضربه‌ای ایجاد می‌شوند که مهره‌های کمر را می‌شکند یا جا به جا می‌کند. مهره‌ها، استخوان‌های ستونی و دیسکی شکی هستند که ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. اغلب آسیب‌های وارد شده به ستون فقرات، موجب قطع شدن نخاع نمی‌شوند، بلکه به آن آسیب وارد می‌کنند.  مهره‌های ستون فقرات ممکن است در هنگام جا به جایی روی طناب نخاعی فشار وارد کنند و یا شکسته شوند و تکه‌های شکسته در طناب نخاعی فرو برود. آسیب نخاعی یک مشکل اورژانسی است و انجام درمان‌های فوری و به موقع می‌تواند اثرات و عواقب بلند مدت آسیب نخاعی را کاهش دهد.

درمان آسیب نخاعی در مرحلهی حاد آسیب، می‌تواند شامل دارودرماتی، استفاده از بریس یا تراکشن برای ثابت نگه داشتن ستون فقرات و جراحی می‌شود. بعد از گذشت فاز حاد  آسیب، عموما از روش‌های دارودرمانی و تکنیک‌های توانبخشی استفاده می‌شود. وسایل کمکی حرکتی می‌توانند به بیمار کمک کنند که حرکت کند و برخی کارهای روزانه را انجام دهد.

انواع

تمامی آسیب‌های نخاعی به دو دسته ی بزرگ تقسیم می‌شوند: آسیب کامل و آسیب جزئی.

• آسیب‌های جزئی طناب نخاعی: در این آسیب‌ها تنها بخشی از طناب نخاعی دچار آسیب شده است و بنابراین بیمار همچنان می‌تواند برخی کارایی‌های فیزیکی را داشته باشد. در این موارد، میزان کارایی عملکردی و حرکت پذیری بدن بیمار به شدت آسیب وارد شده بستگی دارد.
• آسیب کامل: در این آسیب‌ها، طناب نخاعی کاملا قطع شده و در نتیجه کلیه عملکردهای فیزیکی بدن بیمار از کار می‌افتند. با این حال با انجام درمان‌های فیزیوتراپی ممکن است تا حدودی، برخی عملکردهای بیمار را بازیابی کرد.

علل

آسیب نخاعی می‌تواند علل زیادی داشته باشد. اغلب این آسیب‌ها در حالتی اتفاق می‌افتند که در زمان وارد شده ضربه بدن، کمر یا گردن خم شده اند یا تحت فشار زیاد قرار گرفته اند. برخی از حوادث احتمالی عبارتند از:

• آسیب‌های حین زایمان که معمولا در ناحیه گردن آسیب وارد می‌کند.
• زمین خوردن
• تصادفات ماشین که ممکن است در آن شخص در ماشین درحال حرکت بوده و یا در حالی که پیاده بوده است با ماشین برخورد کرده است.
• آسیب‌های ورزشی
• آسیب‌های حین غواصی
• حوادث پیش آمده در ترامپولین
• خشونت : معمولا آسیب نخاعی ناشی از فرو رفتن جسمی مانند چاقو یا گلوله در طناب نخاعی است.

علائم

بخشی از علائم شایع ناشی از ضایعه نخاعی عبارتند از:

• فلج و ناتوانی حرکتی در درجات مختلف مانند بی حرکتی از زیر فک و بی حرکتی از پایین کمر
• مشکل در تنفس: نیاز به دستگاه تنفسی
• مشکل کنترل ادرار و مدفوع
• عفونت‌های مکرر: در صورتی که شخص از دستگاه کمکی تنفس و تغذیه استفاده می‌کند، احتمال بروز عفونت بیشتر می‌شود.
• زخم بستر
• دردهای مزمن
• سر درد 
• تغییر در خلق و خو و شخصیت
• از دست دادن میل جنسی یا کارایی عملکردی جنسی
• ناباروری
• درد عصبی
• درد مزمن عضلانی
• پنومونی یا ذات الریه (بیش از نیمی از ضایعات نخاعی گردنی با مشکل پنومونی همراه هستند)

تشخیص

پزشکان معمولا با توجه به دو عامل مهم، ضایعات نخاعی را ارزیابی می‌کنند: محل آسیب وارد شده و نوع آن ؛ و دیگری، علائمی که بیمار دارد. تمامی افرادی که ضربه ی شدیدی خورده اند و یا در حادثه‌ای هوشیاری خود را از دست داده اند، ممکن است به آسیب نخاعی دچار شده باشند. اگر بیمار علائمی مانند سر درد، عدم توانایی حرکت دادن دست و پا، مشکل در حرکت کردن، احساس گزگز یا مشکل در نفس کشیدن داشته باشد، احتمالا دچار آسیب نخاعی شده است. هیچ تست منفرد و مشخصی برای تشخیص قطعی ضایعات نخاعی وجود ندارد و پزشکان از پروسه‌های تشخیصی مختلفی بدین منظور کمک می‌گیرند:

• ارزیابی‌های بالینی و معاینات فیزیکی: پزشک لیستی با جزئیات از تمامی علائم بیمار تهیه می‌کند و ممکن است انجام آزمایش خون را تجویز کند. پزشک از بیمار می‌خواهد که دست یا پای خود را حرکت دهد و حرکت چشمان بیمار را بررسی می‌کند و سایر تست‌های لازم برای نزدیک شدن به تشخیص درست را انجام می‌دهد.
• عکسبرداری: ممکن است پزشک، انجام اسکن ام آر آی یا سایر انواع عکسبرداری‌ها را تجویز کند تا بتواند وضعیت ستون فقرات، طناب نخاعی و مغز را ارزیابی کند.

درمان

بر خلاف بسیاری دیگر از آسیب‌ها، مهمترین بخش از برنامه ی درمان آسیب نخاعی، حتی قبل از این که بیمار آسیب ببیند آغاز می‌شود. بعد از وارد شدن ضربه بدن، ثابت و بی حرکت ماندن بیمار، پیشگیری از حرکت دادن ستون فقرات و انجام درمان‌های اورژانسی می‌تواند خطر بروز آسیب نخاعی و عوارض ناشی از آن را کاهش داده و شانس نجات یافتن بیمار را افزایش دهد.

پس از وارد شدن ضربه، تمرکز پزشکان بر روی ثابت نگه داشتن بدن بیمار و بی حرکت بودن ستون فقرات است. این موضوع برای بالا بردن شانس نجات بیمار، بسیار ضروری و حیاتی است. انجام برخی اقدامات اورژانسی دیگر نیز لازم و ضروری است: کمک به تنفس بیمار، قرار دادن گردن بیمار در گردنبند طبی، انتقال خون به بیمارو  قرار دادن لوله ی مخصوص تغذیه برای رساندن غذا به بدن بیمار (در صورتی که بیمار نمی‌تواند غذا بخورد).

بروز مشکلات تنفسی برای بیمار اغلب نشان دهنده ی شدید بودن میزان آسیب وارد شده به نخاع می‌باشد. در حدود نیمی از بیمارانی که دچار ضایعه نخاعی از ناحیه کردن شده اند به دستگاه کمکی تنفس نیاز پیدا می‌کنند. به نظر می‌رسد که استفاده از داروی استروئیدی استروئید متیل پردنیزولون  طی 8 ساعت پس از آسیب، می‌تواند میزان آسیب وارد شده به سلول‌های عصبی را کاهش دهد. سایر درمان‌های انجام شده برای آسیب نخاعی عبارتند از:

• درمان‌های تسکین دهنده درد برای کمک به راحتی بیمار. همچنین اگر بیمار مشکل اختلال خواب پیدا ند، پزشک برای او داروی آرام بخش یا خواب آور تجویز می‌کند.
• توصیه‌هایی برای تغییر سبک زندگی مانند ترک سیگتر یا داشتن رژیم غذایی سالم.
• در صورت لزوم، انجام جراحی برای درمان آسیب‌ها یا مشکلات دیگر.

توانبخشی بعد از ضایعه نخاعی

توانبخشی بیماران آسیب نخاعی از همان مرحله حاد آسیب آغاز می‌شود. با بهبود تدریجی وضعیت بیمار، برنامه توانبخشی در سطح گسترده تری آغاز می‌شود. میزان موفقیت برنامه توانبخشی به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله:

• شدت آسیب نخاعی
• نوع و درجه ی ناتوانی‌های ناشی از آسیب نخاعی
• وضعیت کلی سلامت بیمار
• حمایت‌های خانواده

بسیار مهم است که بیمار و اطرافیان او بر افزایش توانایی‌های بیمار در محیط خانه و در اجتماع، تمرکز داشته باشند. حمایت‌های مثبت با ایجاد روحیه و اعتماد به نفس و بهبود استقلال بیمار موجب بهبودی وضع کلی او می‌شوند. هدف از توانبخشی بیماران ضایعه نخاعی  این است که به بیمار کمک شود که تا جای ممکن به بیشترین سطح از استقلال عملکردی برسد و از سوی دیگر کیفیت زندگی او چه به لحاظ فیزیکی و چه به لحاظ روحی و احساسی بهبود داده شود.

برنامه‌های توانبخشی ترکیبی از درمان‌های فیزیکی و حرکتی (برای بازآموزی بدن و مغز) همراه با انجام فعالیت‌هایی برای ایجاد مهارت‌های مورد نیاز بیمار و مشاوره برای حمایت روحی و احساسی است. انجام تحریک الکتریکی عصب‌ها به کمک دستگاه‌های پروتز عصبی می‌تواند برخی از کارایی‌های فیزیکی مانند کنترل ادرار، تنفس، سرفه کردن و حرکت دست و پا را بهبود دهد. البته امکان استفاده از این دستگاه‌ها به نوع و میزان آسیب نخاعی بیمار بستگی دارد.

مغز یک عضو شگفت انگیز با وزن حدود یک کیلو و سیصد گرم است که تمام عملکردهای بدن را کنترل می‌کند، اطلاعات دریافتی از جهان پیرامون را تفسیر کرده و ماهیت ذهن و روح را نشان می‌دهد. هوش، خلاقیت، احساس، و حافظه برخی از موارد تحت کنترل مغز هستند. مغز که توسط جمجمه محافظت می‌شود، از مخ، مخچه، و ساقه یا تنه مغز تشکیل شده است. ساقه مغز نقش یک مرکز بازپخش را دارد که مخ و مخچه را به نخاع متصل می‌کند. مغز از طریق حس‌های لامسه، بینایی، بویایی، چشایی و شنوایی اطلاعات را دریافت می‌کند. معمولا اطلاعات از طریق چند حس به طور هم‌زمان به مغز می‌رسد. مغز اطلاعات دریافتی را به نحوی ترکیب می‌کند که برای ما معنادار باشد و بتوانیم اطلاعات را در حافظه ذخیره کنیم. مغز تمام افکار، حافظه و صحبت، حرکات دست‌ها و پاها، و عملکرد بسیاری از اندام‌های بدن را کنترل می‌کند. همچنین مغز با تنظیم ضربان قلب و سرعت تنفس، نحوه واکنش ما به موقعیت‌های استرس‌زا، (مانند امتحان، از دست دادن شغل، یا رنج حاصل از بیماری) را تعیین می‌کند.

آناتومی مغز انسان

بخش های مختلف مغز انسان عبارتند از:

سیستم عصبی

سیستم عصبی به بخش اعصاب مرکزی و اعصاب محیطی تقسیم می‌شود. سیستم اعصاب مرکزی از مغز و نخاع تشکیل شده است. سیستم اعصاب محیطی از اعصاب نخاعی که از نخاع منشعب می‌شوند و اعصاب دماغی که از مغز منشعب می‌شوند تشکیل شده است. سیستم عصبی محیطی شامل اعصاب خود مختار (سمپاتیک و پاراسمپاتیک) است که اعمال حیاتی بدن، مانند تنفس، گوارش، ضربان قلب، و ترشح هورمون‌ها را کنترل می‌کند.

جمجمه

جمجمه وظیفه‌ی حفاظت از مغز در برابر آسیب‌ها را بر عهده دارد. جمجمه از هشت استخوان تشکیل شده که در درزها با یکدیگر ترکیب می‌شوند. استخوان‌های جمجمه شامل استخوان‌های قدامی، آهیانه، گیجگاهی، گوه‌ای، پس سری و غربالی است. صورت از ۱۴ استخوان دوتایی از جمله استخوان‌های آرواره، گونه، بینی، کامی، اشکی، کونکای تحتانی بینی، آرواره و استخوان تیغه بینی تشکیل شده است.

مغز

مغز از مغز پیشین، مخچه و ساقه مغز تشکیل شده است.

• مغز پیشین بزرگترین قسمت مغز بوده و از دو نیمکره راست و چپ تشکیل شده است. مغز پیشین اعمال اصلی، مانند تشخیص حس لامسه، بینایی، شنوایی، و همین‌طور تفسیر صحبت، استدلال، احساسات، یادگیری و کنترل دقیق حرکات را انجام می‌دهد.
• مخچه در زیر مغز پیشین قرار دارد. وظیفه‌ی مخچه، هماهنگ سازی حرکات عضلات، حفظ حالت قرارگیری و تعادل بدن است.
• ساقه مغز شامل مغز میانی، پل دماغی و بصل النخاع است. ساقه مغز در نقش یک مرکز باز پخش عمل می‌کند که مغز پیشین و مخچه را به نخاع متصل می‌سازد. ساقه مغز مسئول انجام بسیاری از اعمال خودکار مانند تنفس، ضربان قلب، دمای بدن، سیکل خواب و بیداری، گوارش و هضم، سرفه، عطسه، استفراغ، و بلع است. از ۱۰ عصب جمجمه‌ای، ۹ تای آنها از ساقه مغز نشات می‌گیرند.

سطح مغز پیشین حالتی چین خورده دارد که قشر یا پوسته‌ی مغز نامیده می‌شود. ۷۰٪ از میلیاردها سلول عصبی مغز در قشر مغز قرار دارند. سلول‌های عصبی باعث شده‌اند که قشر مغز رنگی خاکستری و قهوه‌ای داشته باشد و به همین دلیل است که آن را بخش خاکستری مغز می‌نامند. در زیر قشر مغز، رشته‌های اتصال دهنده‌ی بلندی بین نورون‌ها وجود دارد که اکسون نامیده شده و بخش سفید مغز را تشکیل می‌دهند.

لوب‌های مغز

نیمکره‌های مغز دارای درزهای مجزا هستند که مغز را به لوب‌های مختلف تقسیم می‌کند. هر نیمکره مغز دارای چهار لوب به نام‌های لوب پیشانی، لوب گیجگاهی، لوب آهیانه‌ای، و لوب پس سری است. هر لوب نیز به قسمت‌های دیگری تقسیم شده و هر قسمت وظیفه مشخصی دارد. بهتر است بدانید که هر کدام از لوب‌های مغز به تنهایی عملی انجام نمی‌دهند. رابطه‌ی بسیار پیچیده‌ای بین لوب‌های مغز و بین نیم‌کره راست و چپ مغز وجود دارد.

قسمت‌های عمیق مغز

• هیپوتالاموس: هیپوتالاموس در کف بطن سوم مغز قرار داشته و مسئول کنترل سیستم اختیاری بدن است. هیپوتالاموس رفتارهایی همچون گرسنگی، تشنگی، خواب، و واکنش‌های جنسی را کنترل می‌کند. همچنین هیپوتالاموس دمای بدن، فشار خون، احساسات، و ترشح هورمون‌ها را تنظیم می‌کند.
• غده هیپوفیز: غده هیپوفیز در درون حفره استخوانی کوچکی در پایه‌ی جمجمه که زین ترکی نامیده می‌شود، قرار دارد. غده هیپوفیز از طریق ساقه هیپوفیز به هیپوتالاموس متصل است. غده هیپوفیز که به نام غده ارباب نیز شناخته می‌شود، کنترل کننده‌ی دیگر غدد درون ریز در بدن است. غده هیپوفیز باعث ترشح هورمون‌های کنترل کننده‌ی رشد جنسی شده، رشد عضلات و استخوان‌ها را افزایش داده، در برابر استرس واکنش نشان داده و با بیماری مبارزه می‌کند.
• غده صنوبری: غده صنوبری در پشت بطن سوم قرار دارد. غده صنوبری با ترشح ملاتونین به تنظیم ساعت درونی بدن و ریتم‌های شبانه روزی کمک می‌کند. غده صنوبری در رشد جنسی نیز نقش دارد.
• تالاموس: تالاموس نقش یک مرکز بازپخش برای تمام اطلاعاتی که به قشر رویی مغز می‌آیند و می‌روند را دارد. همچنین تالاموس در احساس درد، توجه، هوشیاری و حافظه نیز نقش دارد.
• عقده‌های قاعده‌ای: عقده‌های قاعده‌ای شامل هسته‌ی دم دار، پوسته و گوی رنگ پریده یا پالیدوم می‌باشند. این هسته‌ها با مخچه همکاری می‌کنند تا بتوانند حرکات ظریفی هم‌چون حرکات نوک انگشتان را هماهنگ سازند.
• سیستم لیمبیک: سیستم لیمبیک، مرکز احساسات، یادگیری، و حافظه است. سیستم لیمبیک شامل شکنج کمربندی، هیپوتالاوس، بادامه (واکنش‌های احساسی) و هیپوکامپ می‌باشد.

اعصاب مغزی یا جمجمه‌ای

مغز از طریق نخاع و ۱۲ جفت اعصاب مغزی با بدن در ارتباط است‌. ده جفت از این اعصاب مغزی که کنترل کننده‌ی شنوایی، حرکات چشم‌ها، احساس‌های صورت‌، احساس چشایی، بلع و حرکت صورت، گردن، شانه و عضلات زبان هستند، از ساقه مغز نشات می‌گیرند.‌ اعصاب مغزی مربوط به بویایی و بینایی از مغز پیشین نشات می‌گیرند.

پرده‌های مغز

مغز و نخاع توسط سه لایه‌ی بافتی به نام پرده‌های مغز پوشیده شده و محافظت می‌شوند. لایه‌های مغز از خارج به داخل عبارتند از: سخت شامه، لایه عنکبوتی و نرم شامه.
سخت شامه یک پوسته‌ی قوی و محکم در داخل جمجمه است. سخت شامه دارای دو لایه به نام‌های لایه ضریع و لایه عمیق است که با یکدیگر ترکیب شده و فقط برای تشکیل سینوس‌های وریدی از یکدیگر جدا می‌شوند. دورا دارای خمیدگی‌ها و چین‌های کوچکی است. چین‌های دورا دو نوع هستند: چادرینه مخچه و داس مغز. داس مغز نیم‌کره چپ و راست مغز از یکدیگر جدا می‌کند و چادرینه‌ی مخچه، مغز پیشین و مخچه را از یکدیگر جدا می‌کند.
لایه عنکبوتیه یک لایه نازک و شبیه تار عنکبوت است که تمام مغز را پوشانده است. عنکبوتیه بافتی کشسانی دارد. فضای بین دورا و لایه‌ی عنکبوتیه را فضای زیر سخت شامه ای یا ساب دورال می‌نامند.
نرم شامه تمام چین خوردگی‌های موجود در سطح مغز را در بر می‌گیرد. نرم شامه رگ‌های خونی بسیاری دارد که به قسمت‌های عمقی مغز نیز می‌رسند. فضای بین نرم شامه و عنکبوتیه را فضای زیر عنکبوتیه می‌نامند. فضای زیر عنکبوتیه فضایی است که مایع مغزی نخاعی وجو داشته و مغز را در بر می‌گیرد.

بطن‌ها و مایع مغزی نخاعی

مغز دارای حفره‌هایی پر از مایع مغزی نخاعی است که بطن نامیده می‌شوند. درون بطن‌ها یک ساختاری نواری شکل وجود دارد که شبکه‌ی کوروئید نامیده می‌شود و مایع شفاف و بی رنگ مغزی نخاعی در آنجا تولید می‌شود. مایع مغزی نخاعی همیشه در حال گردش است و به طور مداوم جذب و دوباره پر می‌شود.

خون رسانی

خون از راه دو شریان جفتی به نام‌ شریان‌های کاروتید داخلی و شریان‌های مهره‌ای به مغز می‌رسد. شریان‌های کاروتید داخلی، خون مورد نیاز اکثر قسکمت‌های مغز پیشین را تامین می‌کنند. شریان‌های مهره‌ای خون مورد نیاز مخچه، ساقه مغز و قسمت زیرین مغز پیشین را تامین می‌کند. شریان‌های مهره‌ای راست و چپ پس از عبور از جمجمه به یکدیگر پیوسته و شریان باسیلار را تشکیل می‌دهند. شریان باسیلار و شریان‌های کاروتید داخلی در پایه‌ی مغز که حلقه شریانی ویلیس نامیده می‌شود با یکدیگر در ارتباط هستند. ارتباط بین کاروتید داخلی و باسیلار مهره‌ای یک ویژگی مهم برای حفاطت از مغز است. اگر یکی از شریان‌ها مسدود شود، جریان خون جانبی به حلقه‌ی شریانی ویلیس آمده و مانع خونریزی می‌شود.

دیسک‌ها صفحهاتی هستند که به عنوان بالشت بین ستون مهره‌ها عمل می‌کنند و آثار ناشی از حرکت را بر ستون فقرات کاهش می دهند، هر دیسک به یک دونات ٰژله‌ای شباهت دارد که قسمت داخلی را بافت نرم‌تری پوشانده است. تغییرات دیسک ناشی از بالا رفتن سن و برخی آسیب‌ها می تواند باعث پارگی قسمت مرکزی آن شود. پارگی و بیرون‌زدگی غیر طبیعی قسمت مرکزی دیسک، فتق دیسک نام دارد. معمولا از فتق دیسک تحت عنوان لغزش دیسک یاد می‌شود. معمولا لغرش دیسک بیشتر در سطح مهره‌های ۴ و ۵ کمری رخ می‌دهد. درمان‌های مربوط به فتق دیسک کمر بر اساس شدت علائم، شامل، فیزیوتراپی، داروهای شل کننده عضله، داروهای مسکن، داروهای ضد التهاب، تزریق نقطه‌ای کورتیزون (تزریق ابی دوران) و اقدامات جراحی است.

عوامل خطر

عوامل متعددی می‌توانند ریسک ابتلا به فتق دیسک را افزایش دهند:

•  برخی از انتخاب‌های زندگی مانند مصرف تنباکو، ورزش نکردن به صورت منظم و ناکافی بودن مواد مغذی می‌توانند در کاهش سلامت دیسک نقش داشته باشند.
•  با افزایش سن، برخی از تغییرات بیوشیمیایی طبیعی منجر به خشک شدن تدریجی دیسک می شوند که بر میزان قدرت و استقامت دیسک تاثیر می گذارند. به عبارت دیگر، افزایش سن می‌تواند منجر به کاهش توانایی دیسک برای دفع ضربات ناشی از حرکت شود. دفع ضربات، اصلی‌ترین وظیفه دیسک است.
•  نامناسب بودن وضعیت بدن (قوز کردن) و برخی از حرکات نادرست باعث اعمال فشار بر مهره‌های کمر می‌شود و بر توانایی طبیعی مهره‌ها برای تحمل وزن بدن تاثیر بگذارد.

عوامل فوق در کنار آسیب مهره، بلند کردن اجسام سنگین و مواردی از این قبیل می‌توانند باعث فتق دیسک شود. به عنوان مثال برداشتن اجسام سنگین به طور نادرست می‌تواند باعث اعمال فشار بر دیسک و حرکت دیسک به سمت بالا شود.

علائم دیسک کمر

علائم دیسک کمر با توجه به محل دقیق دیسک و نوع ریشه اعصاب تحت فشار، متفاوت است. در بخش زیر شایع‌ترین علائم دیسک کمر را بیان می‌کنیم. با این حال ممکن است هر فرد علائم متفاوتی داشته باشد. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

•  درد دوره‌ای یا ثابت کمر، در هنگام راه رفتن، سرفه، عطسه، یا ایستادن به مدت طولانی بدتر می‌شود.
•  اسپاسم عضلات کمر
•  سیاتیک، دردی که از نزدیک کمر یا باسن شروع می‌شود و تا ساق، پنجه، یا ران امتداد می یابد.
•  ضعف عضلات پا
•  بیحسی پا یا ساق
•  کاهش عکس العمل قوزک یا زانو
•  تغییر در عملکرد مثانه یا روده

مراحل فتق دیسک

انحطاط

با گذر زمان و بالا رفتن سن، دیسک شروع به خشک شدن می‌کند و انعطاف‌پذیری خود را از دست می داده و شکننده می‌شود.

برجستگی دیسک

برخی از آسیب‌های روزانه می‌توانند با گذر زمان باعث بیرون زدگی ماده ژله‌ای و نرم بین مهره‌ها با ایجاد حباب در کنار بافت‌های رشته‌ای شوند. معمولا به این حالت، برجستگی دیسک گفته می‌شود. برجستگی دیسک به اشتباه، لغزش دیسک نامیده می‌شود.

بیرون زدگی دیسک

بیرون زدگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که هسته مرکزی از لایه بیرونی بافت بیرون بزند اما هنوز درون دیسک قرار داشته باشد.

جدا شدن دیسک

جدا شدن دیسک زمانی رخ می‌دهد که ماده ژله‌ای دیسک به خارج از بافت نشت کند و به درون کانال نخاع آزاد شود.

تشخیص دیسک کمر

برای تشخیص بیماری دیسک کمر باید پزشک علاوه بر بررسی سابقه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی او از روش‌های تشخیصی زیر برای بیماری دیسک کمر و علت دیسک کمر استفاده کند.

اشعه ایکس

در این روش تشخیصی از پرتوهای نامرئی انرژی الکترومغناطیسی برای عکسبرداری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و سایر اعضا استفاده می‌شود.

 ام آر آی

تصویرسازی تشدید مغناطیسی ام آر آی یک روش تشخیصی است که برای عکسبرداری، از فرکانس‌های رادیویی و مغناطیسی استفاده می‌کند. در این روش، به کمک یک کامپیوتر تصاویر دقیقی از اعضا و ساختارهای درون بدن گرفته می‌شود.

میلوگرام

در این روش ماده رنگی به درون کانال نخاع تزریق می‌شود تا بتوان به کمک اشعه ایکس تصاویر دقیقی از ساختارهای بدن را به دست آورد.

سی تی اسکن

اسکن توموگرافی رایانه‌ای (سی تی اسکن)، در این روش تشخیصی به کمک اشعه ایکس و فناوری کامپیوتر، از زوایای مختلف تصاویری از استخوان، عضله، بافت چربی و سایر اعضا گرفته می‌شود. تصاویر سی تی اسکن دقیق‌تر از عکسبرداری به کمک اشعه ایکس است.

الکترومیوگرافی (EMG)

یک روش تشخیصی است که میزان عکس‌العمل یا فعالیت الکتریکی عضله را در پاسخ به تحریک عصب عضله می‌سنجد.

درمان دیسک کمر

پزشک براساس موارد زیر، روش درمان دیسک کمر مناسب را تعیین می‌کند.

•  سن بیمار، سلامت کلی بیمار و تاریخچه پزشکی
•  شدت بیماری
•  نوع
•  میزان تحمل بیمار در ارتباط با برخی داروها، روش‌ها، یا درمان‌ها
•  انتظارات بیمار در روند درمان

معمولا درمان دیسک کمر محتاطانه اولین قدم برای کنترل بیماری دیسک کمر است. این اقدام شامل موارد زیر است:

•  در برخی موارد، استراحت مطلق بسیار مفید است.
•  آموزش به بیمار در خصوص نحوه صحیح راه رفتن می‌تواند باعث کاهش درد یا جلوگیری از آسیب دیدن دیسک شود.
•  استفاده از کمپرس سرد و گرم اقدام درمانی بسیار مفیدی است.
•  کنترل وزن می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
•  استفاده از محافظ مخصوص کمر می‌تواند به کاهش درد و پیشگیری از بدتر شدن علائم کمک کند.

داروها

پزشک برای کنترل درد یا شل شدن عضلات اقدام به تجویز دارو می کند:

•  تزریق اپی دورال کورتیزون
• داروی کورتیزون خوراکی (مانند پردنیزون یا متیل پردنیزون)
•  داروهای ضدالتهاب (داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی) مانند ایبوبروفن، و ناپروکسن
•  سدیم

ورزش درمانی

ورزش درمانی برای درمان درد دیسک کمر شامل فراصوت، برنامه‌های ورزشی، پیام درمانی و سایر گزینه‌های موجود است. ورزش برای علائم جدید فتق دیسک توصیه نمی‌شود. از سوی دیگر، تقویت عضلات کمر و شکم در پیشگیری و درمان مشکلات شدید کمر مسئله بسیار مهمی است. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، ورزش درمانی و یوگا برای کاهش کمردرد‌های شدید بسیار مفید هستند. کشش ساده عضلات می‌تواند برای بهبود علائم مربوط به فتق دیسک بسیار مفید باشد. باید کشش عضلات را به آهستگی و با دقت شروع کرد. تمرینات کششی شامل خم شدن، کشش کمر به سمت عقب و سایر حرکات است.

عمل جراحی

اگر مواردی که تاکنون ذکر کرده‌ایم مفید واقع نشود، ممکن است پزشک برداشتن دیسک بیرون‌زده را پیشنهاد نماید. در حال حاضر روش‌های جراحی متعددی برای درمان فتق دیسک وجود دارد. پزشک بر اساس وضعیت بیمار و مزایای هر روش برای جراحی فتق دیسک، یک روش مناسب را انتخاب می‌کند. جراحی دیسک شامل میکرودیسکتومی و جراحی باز است، که در روش اول پزشک از ابزارهای کوچک جراحی استفاده می‌کند. در صورتی که بیمار دچار سندروم دم اسب باشد انجام فوری عمل جراحی ضروری خواهد بود. در عمل جراحی بیمار بیهوش می‌شود. پزشک در قسمتی که دیسک بیرون زده است برشی را روی کمر ایجاد می‌کند. ممکن است پزشک برای دستیابی به محل دیسک، تعدادی از استخوان‌های کمر را جدا کند. معمولا قسمت بیرون زده دیسک و سایر قسمت‌های شل، از محل دیسک برداشته می‌شوند. پس از اتمام جراحی و ترخیص بیمار به منظور پیشگیری از فتق سایر دیسک‌ها محدودیت‌هایی در خصوص میزان فعالیت بیمار اعمال می‌شود و پزشک به او اجازه نمی‌دهد، تا زمانی که بهبودی حاصل می‌شود بیمار به مدت چند هفته فعالیت جسمالی داشته باشد.